> Publikacje JP2online> 5. Podróże apostol...> Pielgrzymka Jana P...

Pielgrzymka Jana Pawła II do Ziemi Świętej, 20-26 marca 2000 r.

„Papież przerzucał mosty nad rzekami krwi” – tak podsumowywał znaczenie tej wizyty Szewach Weiss, który podejmował papieża w Instytucie Yad Vashem. Jan Paweł II zdołał przełamać polityczny kontekst, stając po stronie ludzi cierpiących zarówno z jednej, jak i drugiej strony. Odwiedził obóz palestyńskich uchodźców i ucałował palestyńską ziemię, a zarazem uczcił pamięć ofiar holokaustu i podkreślił, że po 2000 lat diaspory ofiary prześladowań mają prawo do bezpiecznego państwa.

Fot. Jan Paweł II pod Ścianą Płaczu w Jerozolimie

Przewiń oś czasu

20 marca 2000

AMMAN (stolica Jordanii): Powitanie na lotnisku przez króla Abdullaha II bin Al-Husseina wraz z przedstawicielami rządu, korpusem dyplomatycznym oraz przedstawicielami KościołaGÓRA NEBO: Modlitwa w bazylice Mojżesza, zasadzenie i pobłogosławienie drzewka oliwnegoMADABA: Krótki postój w jordańskiej stolicy chrześcijaństwa, słynnej ze wspaniałej mozaiki z VI w. przedstawiającej mapę Jerozolimy i Ziemi ŚwiętejAMMAN: Oficjalne spotkanie z królem Abdullahem II i jego małżonką królową Ranią

21 marca 2000

AMMAN: Msza św. na stadionie, w której wzięło udział ok. 40 tys. osób. W czasie Eucharystii 2 tys. dzieci przyjęło I Komunię św. • Spotkanie z Patriarchą Jerozolimy Michaelem Sabbahem i katolickimi biskupami Jordanii WADI AL-KHARRAR: Liturgia słowa w miejscu, które tradycja chrześcijańska wiąże z chrztem JezusaAMMAN: Pożegnanie i odlot do Izraela TEL AWIW (Izrael): Przylot z Jordanii. Powitanie na lotnisku im. Ben Guriona przez prezydenta Ezera Weizmana oraz przedstawicieli władz kościelnychJEROZOLIMA: Pobyt w delegaturze u stóp Góry Oliwnej

22 marca 2000

Pobyt na terytoriach palestyńskichAL-MAGHTAS: Modlitwa w miejscu chrztu Jezusa Chrystusa (według jednej z tradycji)BETLEJEM: Powitanie przez Jasira Arafata, przywódcę Palestyńczyków • Msza św. na Placu Żłóbka • Obiad w domu pielgrzyma • Modlitwa prywatna w Grocie NarodzeniaMUCHAJJAM AD-DUHAJSZA: Wizyta w obozie uchodźców palestyńskichBETLEJEM: Oficjalne spotkanie z Jasirem Arafatem • Powrót do Jerozolimy

23 marca 2000

JEROZOLIMA: Msza św. w „Sali na Górze" w Wieczerniku • Spotkanie w siedzibie Wielkiego Rabinatu z Naczelnym Rabinem Izraela Meirem Lau i rabinem Mordechajem Bakshi-Doronem • Spotkanie w pałacu prezydenckim z prezydentem Ezerem Weizmanem, jego rodziną oraz z korpusem dyplomatycznym • Wizyta w Instytucie Yad Vashem • Spotkanie w Papieskim Instytucie Notre Dame z przywódcami wspólnot religijnych żydowskich, muzułmańskich i chrześcijańskich

24 marca 2000

KORAZIM: Przylot z JerozolimyGÓRA BŁOGOSŁAWIEŃSTW: Msza św. z udziałem 100 tys. młodych ludzi • Spotkanie z premierem Izraela Ehudem Barakiem • Pielgrzymowanie śladami Jezusa nad brzegami Jeziora Galilejskiego (Tabgha - kościół Prymatu św. Piotra, Kafarnaum - „Dom św. Piotra") • Powrót do Jerozolimy

25 marca 2000

NAZARET: Msza św. w Bazylice Zwiastowania PańskiegoJEROZOLIMA: Spotkanie z konsulami generalnymi rezydującymi w Jerozolimie • Modlitwa w kościele i ogrodzie Getsemani • Spotkanie ekumeniczne w rezydencji greckoprawosławnego patriarchy Jerozolimy Diodora I z przedstawicielami Kościołów chrześcijańskich obecnych w Ziemi Świętej

26 marca 2000

JEROZOLIMA: Wizyta u Wielkiego Muftiego Jerozolimy i Ziemi Świętej szejka Akrama Sabriego • Spotkanie pod Ścianą Płaczu z izraelskim ministrem ds. diaspory, rabinem Micha’elem Melchiorem • Modlitwa w bazylice Grobu Świętego i Msza św. w kaplicy ukazania się zmartwychwstałego Jezusa • Odlot do Tel AwiwuTEL AWIW: Oficjalne pożegnanie i odlot do Rzymu

Cel

W roku 2000, w którym Kościół wkraczał w trzecie tysiąclecie chrześcijaństwa, Jan Paweł II postanowił udać się do miejsc biblijnych, do korzeni wiary. Podróż do źródeł wiary, wspieranie dialogu międzyreligijnego i pokoju – to trzy cele wizyty w Ziemi Świętej, o których papież mówił w czasie ceremonii powitalnej na lotnisku w Tel-Awiwie.

„Moja wizyta jest osobistą pielgrzymką i duchową podróżą Biskupa Rzymu do źródeł naszej wiary w »Boga Abrahama, Izaaka i Jakuba«" – podkreślił Jan Paweł II. Pierwszą częścią Pielgrzymki Jubileuszowej były odwiedziny leżącej na terenie Egiptu Góry Synaj pod koniec lutego 2000 roku. W drugim etapie papież odwiedzał miejsca ściśle związane z życiem, śmiercią i zmartwychwstaniem Chrystusa.

Ponadto podróż miała na celu wzmacnianie pokoju oraz dialogu międzyreligijnego. Jak mówił Jan Paweł II, pielgrzymka jest „hołdem złożonym trzem tradycjom religijnym, współistniejącym w tym kraju. (...) Modlę się o to, aby moja wizyta stała się bodźcem do postępu w dialogu międzyreligijnym, który skłoni żydów, chrześcijan i muzułmanów do poszukiwania w swoich przekonaniach, ale także w powszechnym braterstwie jednoczącym wszystkich członków ludzkiej rodziny, motywacji i siły do wytrwania w pracy na rzecz pokoju i sprawiedliwości, których narody Ziemi Świętej jeszcze nie zaznają, a których tak żarliwie pragną”.

Kontekst

Papież wybierał się na tereny naznaczone długotrwałym konfliktem politycznym pomiędzy Izraelem a Palestyńczykami, powodującym liczne wojny. Państwo Izrael powstało w 1948 roku, z kolei Autonomia Palestyńska obejmująca Zachodni Brzeg Jordanu oraz Strefę Gazy została ustanowiona sześć lat przed podróżą papieską (przekształcona w Państwo Palestyna w 2013 r.). Palestyńczycy, w większości muzułmanie, uważają siebie za rdzennych mieszkańców tych ziemi.

Jan Paweł II odwiedził Jerozolimę uznawaną za święte miasto przez trzy wielkie religie – chrześcijaństwo, judaizm i islam, z kolei przez dwa narody – izraelski i palestyński – uważaną za stolicę.
Ten kontekst sprawiał, że podróż do Ziemi Świętej była także wyzwaniem dyplomatycznym, by skonfliktowane strony nie wykorzystały jej do swoich celów politycznych.

Przebieg pielgrzymki

20-21 marca, Jordania

Po powitaniu na lotnisku papież wybrał się do sanktuarium na górze Nebo. To stamtąd, według tradycji, Mojżesz oglądał Ziemię Obiecaną po czterdziestoletniej wędrówce przez pustynię.
Następnego dnia w stolicy Jordanii Ammanie w czasie Mszy św. sprawowanej na stadionie udzielił pierwszej komunii świętej dwóm tysiącom dzieci. W liturgii, oprócz katolików, uczestniczyły grupy reprezentujące inne wyznania chrześcijańskie oraz muzułmanie. Tego dnia papież udał się także do doliny Wadi Al-Kharrar, gdzie św. Jan miał udzielać chrztu w wodach rzeki Jordan.

W Jordanii Jana Pawła II podejmowali duchowni, a także król Abdullah II bin Al-Hussein z małżonką królową Ranią.

21-26 marca Izrael i Autonomia Palestyńska
Odwiedziny Ziemi Jezusa stanowiło główny punkt wizyty papieskiej. Jan Paweł II po ceremonii na lotnisku w Tel-Awiwie swoje kroki skierował na terytoria palestyńskie, do Betlejem, gdzie urodził się Jezus Chrystus. Zatrzymał się po drodze w Al-Maghtas, które według jednej z tradycji uznawane jest za miejsce Chrztu Zbawiciela. Na placu przed Bazyliką Narodzenia Pańskiego w Betlejem odprawił Mszę św. o Narodzeniu Pańskim.

Z Betlejem papież wyruszył do położonego nieopodal obozu uchodźców palestyńskich Duhajsza (Muchajjam ad-Duhajsza), jednego z miejsc, gdzie przebywali Palestyńczycy zmuszeni do opuszczenia domów w wyniku konfliktu izraelsko-palestyńskiego. Towarzyszył mu prezydent Autonomii Palestyńskiej Jasir Arafat, z którym później odbył oficjalne spotkanie.

Od 23 marca Jan Paweł II przebywał już na ziemiach Izraela, odwiedzając kolejne miejsca biblijne. Przybył do Wieczernika w Jerozolimie, gdzie Chrystus sprawował ostatnią Wieczerzę oraz ustanowił sakramenty Eucharystii i kapłaństwa. W tym miejscu podpisał List do Kapłanów na Wielki Czwartek 2000 roku. W następne dni papież podróżował śladami Jezusa nad brzegami Jeziora Galilejskiego, odwiedzając miejsca, gdzie Jezus nauczał i dokonał rozmnożenia chleba. Zatrzymał się w kościele Prymatu św. Piotra upamiętniającym powierzenie Piotrowi zadania kierowania Kościołem oraz w domu św. Piotra w Kafarnaum.

25 marca, w święto Zwiastowania Pańskiego, Jan Paweł II udał się do Nazaretu - rodzinnego miasta Maryi, w którym także Jezus spędził wiele lat swego życia. To tam miało miejsce zwiastowanie Maryi, iż będzie Matką Jezusa oraz nastąpiło Wcielenie Syna Bożego. Potem wrócił do Jerozolimy. Jego dalszy szlak pielgrzymi wiódł przez ogród Getsemani, gdzie Jezus modlił się przed męką i śmiercią. Zwieńczeniem tej wizyty były odwiedziny miejsc śmierci i zmartwychwstania Jezusa – kaplicy ukrzyżowania oraz Grobu Pańskiego.

Papieża w Izraelu podejmował łaciński Patriarcha Jerozolimy Michel Sabbah oraz władze kraju, na czele z prezydentem Izraela Ezerem Weizmanem i premierem Ehudem Barakiem. Jan Paweł II spotykał się także z przedstawicielami licznych wyznań chrześcijańskich obecnych na terenach Ziemi Świętej.

Pielgrzymka miała silny akcent międzyreligijny i pokojowy. Papież spędził kilka godzin w Instytucie Pamięci Yad Vashem, miejscu upamiętniającym zagładę 6 milionów Żydów zamordowanych w czasie II wojny światowej. W siedzibie Wielkiego Rabinatu spotkał się z Naczelnymi Rabinami Izraela: aszkenazyjskim (rytu zachodniego) Meirem Lau i sefardyjskim (rytu wschodniego) Mordechajem Bakshi-Doronem. Z kolei pomiędzy kamienie Ściany Płaczu, będącej fragmentem muru dawnej Świątyni Jerozolimskiej papież, podobnie jak modlący się tam Żydzi, włożył kartkę z modlitwą. Była to modlitwa przebłagalna, prośba o dar nowego braterstwa z narodem wybranym i o wybaczenie win chrześcijan wobec synów Abrahama. Papież odwiedził także przywódcę muzułmanów - Wielkiego Muftiego Jerozolimy i Ziemi Świętej szejka Akrama Sabriego.

Spotkanie przedstawicieli trzech religii monoteistycznych miało miejsce w Papieskim Instytucie „Notre Dame”. Obecni byli m.in. Naczelny Rabin Izraela Meir Lau, przedstawiciel Wielkiego Muftiego Jerozolimy szejk Taissir Al-Tamimi, prawosławny Patriarcha ormiański Jerozolimy Torkom Manoogian, łaciński Patriarcha Jerozolimy Michel Sabbah, przedstawiciele wspólnot anglikańskich i protestanckich.

Skutki pielgrzymki

Papież wypełnił swoje pragnienie odwiedzenia miejsc biblijnych, które wyrażał już od początku pontyfikatu. W roku 2000, w którym wprowadził Kościół w trzecie tysiąclecie chrześcijaństw, podróżował do ziemi Chrystusa. Odwiedził miejsca, w których Zbawiciel urodził się, po których chodził i gdzie nauczał, gdzie ustanowił prymat świętego Piotra, gdzie spożywał Ostatnią Wieczerzę, w końcu – miejsca śmierci i zmartwychwstania Chrystusa.

Jak zauważył biblista ks. prof. Chrostowski, papież zwracał uwagę na geografię biblijną, na to, żeby osadzić wydarzenia opisane w Piśmie Świętym w konkretnych miejscach. Dzięki temu przyczynił się także do rozpowszechnienia zwyczaju pielgrzymowania do Ziemi Świętej.

Papieska wizyta była również ważnym krokiem w zakresie budowania pokoju w tych rejonach. „Papież przerzucał mosty nad rzekami krwi” – tak podsumowywał znaczenie tej wizyty Szewach Weiss, który podejmował papieża w Instytucie Yad Vashem. Jan Paweł II zdołał przełamać polityczny kontekst, stając po stronie ludzi cierpiących zarówno z jednej, jak i drugiej strony. Odwiedził obóz palestyńskich uchodźców i ucałował palestyńską ziemię, a zarazem uczcił pamięć ofiar holokaustu i podkreślił, że po 2000 lat diaspory ofiary prześladowań mają prawo do bezpiecznego państwa.

Konflikt izraelsko-palestyński nie ustał wraz z wizytą papieża. Jednak, jak zauważył o. Maciej Zięba: „Czy to mało, jeśli Jan Paweł II zdołał przerzucić choćby tylko kładkę nad rzekami krwi płynącymi na Bliskim Wschodzie przez dziesiątki stuleci?”

W czasie spotkania trzech religii monoteistycznych Jan Paweł II podkreślał, że religia nie jest ideologią, że „religia jest wrogiem wykluczenia i dyskryminacji, nienawiści i rywalizacji, przemocy i konfliktu. Religia nie jest i nie może być usprawiedliwieniem przemocy i konfliktu, zwłaszcza kiedy tożsamość religijna zbiega się z tożsamością kulturalną i etniczną. Religia i pokój idą ze sobą w parze”. Jak dodawał o. Zięba, „chwila, gdy muzułmanie, chrześcijanie oraz żydzi powstali i w reakcji na słowa Papieża odpowiedzieli wspólną owacją, a twarz Jana Pawła II rozjaśnił uśmiech, wpisała się w najnowszą i wspólną historię Bliskiego Wschodu”.

Ciekawostki

Bez kamizelki

Papieską wizytę ochraniało 22 tys. policjantów i agentów ochrony. Ojcu Świętemu zalecono noszenie specjalnie skonstruowanej kamizelki kuloodpornej. Szerokim echem w mediach odbił się fakt, że papież nie nosił takiej kamizelki, o czym poinformował rzecznik Watykanu.

Kłótnia na spotkaniu międzyreligijnym

Spotkanie międzyreligijne w Instytucie Notre Dame w Jerozolimie zakłóciło spięcie między przedstawicielami dwóch narodów i religii. Rabin Meir Lau podziękował Ojcu Świętemu za uznanie państwa izraelskiego z Jerozolimą za wieczną stolicę (choć papież tego nie powiedział). W odpowiedzi palestyński Minister Sprawiedliwości szejk al-Tamimi nazwał Jerozolimę „odwieczną stolicy islamu i świata arabskiego” i zażądał zwrotu zagarniętych miast i osiedli. Przemawiał także Jan Paweł II, którego pokojowe przesłanie zostało bardzo dobrze przyjęte. Na koniec tego zgromadzenia Ojciec Święty zasadził drzewko oliwne, symbol pokoju i pojednania

Pielgrzymka do Ziemi Świętej - cytaty Jana Pawła II

„Dla nas wszystkich Jerozolima jest — jak wskazuje sama jej nazwa — «Miastem Pokoju». Być może w żadnym innym miejscu na świecie nie stykamy się z tak głęboką świadomością transcendencji i Bożego wybrania, jaka promieniuje z kamieni i zabytków Jerozolimy oraz ze świadectwa trzech religii, żyjących obok siebie w jej murach. Nie wszystko było i będzie łatwe w ich współistnieniu. Musimy jednak czerpać z naszych tradycji religijnych mądrość i przekonujące motywacje, dzięki którym zwycięży wzajemne zrozumienie i szczery szacunek”.

Spotkanie z przywódcami religijnymi chrześcijan, żydów i muzułmanów w Jerozolimie, 23 marca, Jerozolima

„Czy tutaj, przy Grobie Świętym i na Golgocie, gdy ponawiamy nasze wyznanie wiary w zmartwychwstałego Pana, możemy wątpić, że w mocy Ducha Życia otrzymamy siłę, aby przezwyciężyć podziały między nami i wspólnie budować przyszłość pojednania, jedności i pokoju? Tutaj, jak w żadnym innym miejscu na ziemi, raz jeszcze słyszymy słowa Chrystusa skierowane do uczniów: «miejcie odwagę: Jam zwyciężył świat» (J 16, 33).

Msza św. w bazylice Grobu Świętego, 26 marca, Jerozolima

Z tego miejsca, gdzie zmartwychwstanie zostało ogłoszone najpierw niewiastom, a później apostołom, wzywam usilnie wszystkich członków Kościoła, aby na nowo przyrzekli posłuszeństwo Bożemu nakazowi niesienia Ewangelii aż po krańce ziemi. U zarania nowego tysiąclecia ogromna jest potrzeba głoszenia na dachach Dobrej Nowiny o tym, iż «tak (...) Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne» (J 3, 16). «Panie, (...) Ty masz słowa życia wiecznego» (J 6, 68). Dzisiaj jako niegodny Następca Piotra pragnę powtórzyć te słowa, gdy sprawujemy eucharystyczną Ofiarę w tym najświętszym miejscu na ziemi. Wraz z całą odkupioną ludzkością powtarzam słowa, którymi Rybak Piotr przemówił do Chrystusa, Syna Boga Żywego: «Panie, do kogóż pójdziemy? Ty masz słowa życia wiecznego» (J 6, 68). Christós anésti. Chrystus zmartwychwstał! Prawdziwie zmartwychwstał! Amen”.

Msza św. w bazylice Grobu Świętego, 26 marca, Jerozolima

opr. Barbara Stefańska, Centrum Myśli Jana Pawła II