> Publikacje JP2online> 5. Podróże apostol...> I pielgrzymka Jana...

I pielgrzymka Jana Pawła II do Polski, 2-10 czerwca 1979 r.

"9 dni, które zmieniły świat" – tak jeden z papieskich biografów nazwał pierwszą wizytę Jana Pawła II w ojczyźnie. Wizyta papieża w kraju komunistycznym była wielkim wydarzeniem. Mimo utrudnień ze strony władz, uczestniczyły w niej tłumy wiernych. Jan Paweł II odwoływał się wielokrotnie do chrześcijańskiej tożsamości Polski. Pielgrzymka wpłynęła na odnowę moralną, a przez to na zmiany systemowe w Polsce i całej Europie Środkowo-Wschodniej.

Jan Paweł II na pl. Zwycięstwa w Warszawie. Fot: br. Cyprian Grodzki OFMConv/klasztor w Niepokalanowie.

Przebieg pielgrzymki

Przewiń oś czasu

2 Czerwca 1979

WARSZAWA: Okęcie – powitanie na lotnisku • Katedra Warszawska – spotkanie z przedstawicielami Kościoła stolicy i archidiecezji • Belweder – spotkanie z I Sekretarzem KC PZPR, Edwardem Gierkiem • Grób Nieznanego Żołnierza – modlitwa i złożenie wieńców • Plac Zwycięstwa – msza św. (500 tys. wiernych)

3 Czerwca 1979

WARSZAWA: Kościół św. Anny – spotkanie z młodzieżą akademicką przed kościołem z udziałem ponad 100 tys. studentów z całej Polski GNIEZNO: Błonia w Gębarzewie – spotkanie z wiernymi • Katedra – msza św. przed katedrą (kilkaset tys. wiernych) • Wzgórze Lecha – spotkania z młodzieżą i wiernymi

4 Czerwca 1979

CZĘSTOCHOWA: Jasna Góra – msza św. na wałach (ponad 1 mln pielgrzymów). Jan Paweł II dokonał Aktu oddania Matce Bożej Kościoła w Polsce i na świecie • Kościół św. Zygmunta – spotkanie z wiernymi diecezji przed kościołem • Spotkanie z przełożonymi generalnymi zakonów i zgromadzeń męskich • Jasna Góra – Apel Jasnogórski, przemówienie do chorych

5 Czerwca 1979

CZĘSTOCHOWA: Jasna Góra – udział w posiedzeniu Konferencji Episkopatu Polski • Anioł Pański • Spotkanie z Radą Naukową Episkopatu • Spotkanie z pielgrzymami z Dolnego Śląska i Śląska Opolskiego • Spotkanie z wyższymi przełożonymi żeńskich zgromadzeń zakonnych i z siostrami zakonnymi • Apel Jasnogórski, słowo do wiernych

6 Czerwca 1979

CZĘSTOCHOWA: Jasna Góra – spotkanie z kapłanami w katedrze • Spotkanie przed katedrą z chorymi • Anioł Pański • Spotkanie z profesorami i studentami Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego • Spotkanie z pielgrzymami z Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego • Spotkanie z paulinami i z młodzieżą duchowną • Pożegnanie z Panią JasnogórskąKRAKÓW: Spotkanie z wiernymi w katedrze na Wawelu • Wieczorne rozmowy (tzw. „dobranocki") z wiernymi przed Kurią Metropolitalną (kontynuowane były podczas następnych dni i pielgrzymek)

7 Czerwca 1979

KALWARIA ZEBRZYDOWSKA: Spotkanie z wiernymi przed Sanktuarium Matki Bożej • Nadanie sanktuarium tytułu bazyliki mniejszejWADOWICE: Spotkanie z wiernymi przed kościołem parafialnym OŚWIĘCIM-BRZEZINKA: Msza św. na terenie byłego obozu koncentracyjnego

8 Czerwca 1979

NOWY TARG: Lotnisko sportowe – msza św. (kilkaset tys. pielgrzymów, głównie górali). Na ołtarzu znajdowała się cudowna figura Matki Bożej Ludźmierskiej KRAKÓW: Katedra wawelska – spotkanie z uczestnikami Synodu Archidiecezji Krakowskiej. Msza św. na zakończenie Synodu Archidiecezji Krakowskiej • Skałka – spotkanie z przedstawicielami świata nauki, kultury oraz ze studentami

9 Czerwca 1979

KRAKÓW: Spotkanie z Radą Papieskiego Wydziału Teologicznego • Kościół oo. franciszkanów – spotkanie z chorymi • Opactwo oo. cystersów w Mogile – msza św. • Cmentarz Rakowicki – nawiedziny grobu rodzinnego • Bazylika Mariacka – spotkanie z siostrami zakonnymi • Spotkanie z przedstawicielami Episkopatów 27 krajów, przybyłymi na uroczystości jubileuszowe św. Stanisława • koncert w bazylice oo. franciszkanów

10 Czerwca 1979

KRAKÓW: Błonia – msza św. (ok. 1,5 mln wiernych) – symboliczne bierzmowanie dziejów • Koronacja obrazu Matki Bożej z Makowa Podhalańskiego • Lotnisko Balice – uroczystość pożegnania

Trasa i hasło

Trasa: Warszawa – Gniezno – Częstochowa (Jasna Góra) – Kraków – Kalwaria Zebrzydowska – Wadowice – Oświęcim-Brzezinka (obóz koncentracyjny Auschwitz) – Nowy Targ – Kraków

Hasło pielgrzymki – Gaude Mater Polonia (Raduj się Matko, Polsko) to tytuł średniowiecznego hymnu ku czci św. Stanisława ze Szczepanowa.

Okoliczności

Pierwsza pielgrzymka ojca świętego do ojczyzny była poprzedzona trudnymi negocjacjami z władzą komunistyczną w Polsce dotyczącymi terminu i przebiegu wizyty. Celem pielgrzymki, oprócz odwiedzin i umocnienia w wierze rodaków, było świętowanie jubileuszu 900-lecia śmierci św. Stanisława, biskupa i męczennika, patrona Polski.

13 lat wcześniej ówczesny papież Paweł VI nie mógł przybyć do Polski na obchody Millenium Chrztu Polski z powodów politycznych.

Mimo iż w uroczystościach z Janem Pawłem II uczestniczyło ok. 10 mln wiernych, to wielu chętnym zostało to uniemożliwione. Operatorzy kamer telewizyjnych mieli polecenie, by pokazywać wąskie plany, aby nie było widać, jak wielu ludzi uczestniczy osobiście w pielgrzymce.

Msza św. na pl. Zwycięstwa i spotkanie pod kościołem św. Anny

W pierwszym dniu pielgrzymki miała miejsce msza św. na pl. Zwycięstwa w Warszawie (obecnie pl. Piłsudskiego). Wzięło w niej udział ok. 0,5 mln wiernych. Wówczas Papież wygłosił homilię, w której podkreślał, że "człowieka nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa" oraz "nie można też bez Chrystusa zrozumieć dziejów Polski".

Msza św. miała miejsce w przeddzień święta Zesłania Ducha Świętego. Papież zakończył homilię słynnym wołaniem:

"Niech zstąpi Duch Twój! Niech zstąpi Duch Twój!
I odnowi oblicze ziemi. Tej Ziemi!".

Na pl. Piłsudskiego stoi obecnie krzyż upamiętniający tamtą papieską liturgię.

Następnego dnia Jan Paweł II spotkał się z młodzieżą akademicką przed kościołem św. Anny w Warszawie. Wielu młodych spało na ulicy, by rano móc zobaczyć papieża. Zgromadzeni trzymali w ręku krzyże. Papież mówił do nich o tym, że "człowieka trzeba mierzyć miarą »serca« (...) miarą sumienia, miarą ducha, który jest otwarty ku Bogu".

Gniezno – słowo do narodów słowiańskich

W Gnieźnie na Wzgórzu Lecha papież podkreślał jedność kościołów chrześcijańskich i rolę Kościoła w obronie praw człowieka w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Do Gniezna przybyła gromadka czeskich pielgrzymów i rozwinęła transparent – co w tamtym czasie było aktem wielkiej odwagi. Jego treść skłoniła Jana Pawła II do improwizacji:

"Dobrze, że tutaj widzę przed oczyma ten napis »Otče« w siostrzanym języku, w języku św. Wojciecha: »Pamatuj Otče na swe české deti«. Nie może ten papież, który nosi w sobie spuściznę Wojciechową, zapomnieć tych dzieci!… Czyż Chrystus tego nie chce, czy Duch Święty tego nie rozrządza, ażeby ten Papież, który nosi w swojej duszy szczególnie wyrazisty zapis dziejów swojego własnego narodu od samego jego początku, ale także i dziejów pobratymczych, sąsiednich ludów i narodów, na sposób szczególny nie ujawnił i nie potwierdził w naszej epoce ich obecności w Kościele?… Czyż Chrystus tego nie chce, czy Duch Święty tego nie rozrządza, ażeby ten papież-Polak, papież- Słowianin właśnie teraz odsłonił duchową jedność chrześcijańskiej Europy?".

Jasna Góra – tu bije serce narodu

Najwięcej czasu, bo aż trzy dni, spędził Jan Paweł II na Jasnej Górze, odbywając tam spotkania z biskupami, duchownymi oraz licznymi grupami wiernych.

W czasie mszy św. (4 czerwca) odprawionej pod szczytem sanktuarium mówił:

"Jasna Góra jest sanktuarium Narodu. Trzeba przykładać ucho do tego świętego Miejsca, aby czuć, jak bije serce Narodu w Sercu Jego Matki i Królowej. A jeśli bije ono tonem niepokoju, jeśli odzywa się w nim troska i wołanie o nawrócenie, o umocnienie sumień, o uporządkowanie życia rodzin, jednostek, środowisk – trzeba przyjąć to wołanie. Rodzi się ono z miłości matczynej, która po swojemu kształtuje dziejowe procesy na polskiej ziemi. (…) Tutaj zawsze byliśmy wolni!".

Dokonał Aktu oddania Matce Bożej Kościoła w Polsce i na świecie:

"Ten Kościół cały,w świecie współczesnym i przyszłym, Kościół postawiony na drogach ludzi, ludów, narodów i ludzkości, ja, Jan Paweł II, jego pierwszy sługa, oddaję tutaj Tobie, Matce, i zawierzam z bezgraniczną ufnością".

W czasie pobytu na Jasnej Górze odbyło się również spotkanie Rady Głównej Konferencji Episkopatu Polski, na którym Jan Paweł II wypowiadał się na temat sytuacji w całym bloku wschodnim. Wydawnictwo Paulinianum wraz z Centrum Myśli Jana Pawła II opublikowało w 2018 r. ten nieznany wcześniej tekst.

W rodzinnych stronach – Wadowice, Kalwaria Zebrzydowska

Pielgrzymi szlak obejmował miejsca bliskie ojcu świętemu, takiej jak Kalwaria Zebrzydowska, gdzie jako mały chłopiec, a następnie jako kapłan, arcybiskup i kardynał przychodził na „kalwaryjskie dróżki”, aby się modlić. Jako papież przybył do Kalwarii, aby za pośrednictwem Matki Bożej zawierzyć Chrystusowi „sprawy szczególnie trudne i odpowiedzialne” w swojej posłudze. Następnie Jan Paweł II udał się do Wadowic, gdzie po raz trzeci ucałował chrzcielnicę, przy której 20 czerwca 1920 r. otrzymał sakrament chrztu św. Pierwszy raz uczynił to jako arcybiskup w 1966 r. podczas obchodów milenijnych. Po raz drugi jako kardynał, w 50 rocznicę swoich urodzin.

Auschwitz – Golgota naszych czasów

Do obozu koncentracyjnego w Auschwitz-Birkenau Jan Paweł II udał się, aby uklęknąć na „Golgocie naszych czasów”. Zatrzymał się przy tablicy żydowskiej, rosyjskiej i polskiej, wobec których, jak mówił, nie można przejść obojętnie. W homilii m.in. mówił:

"Ten to naród, który otrzymał od Boga przykazanie »Nie zabijaj«, w szczególnej mierze doświadczył na sobie »zabijania«. (…) Oświęcim jest rozrachunkiem z sumieniem ludzkości poprzez tablice, które świadczą o ofiarach, jakie poniosły narody. Oświęcim jest miejscem, którego nie można tylko zwiedzić. Trzeba przy tych odwiedzinach pomyśleć z lękiem o tym, gdzie leżą granice nienawiści".

Nowy Targ – u stóp Tatr

W następnym dniu pielgrzymki (8 czerwca) Jan Paweł II mógł zbliżyć się do swych ukochanych gór i nawiedził Nowy Targ. Z humorem powiedział, iż góry „zawstydziły się i zasłoniły”, gdyż widać było tylko Gorce i Turbacz. W homilii prosił swoich rodaków, aby szanowali nie tylko pracę na roli, ale także aby zawsze stawali w obronie prawa do życia dziecka poczętego. Tego samego dnia papież uroczyście zakończył trwający 7 lat Synod Archidiecezji Krakowskiej. Synod trwał w latach 1972-79, rozpoczął go jako kardynał Wojtyła w czasie, gdy był metropolitą krakowskim. Jan Paweł II odprawił na zakończenie synodu mszę św. ku czci błogosławionej Jadwigi Królowej, którą beatyfikował 31 maja 1979 r. (dwa dni przed wyruszeniem w pielgrzymkę do Polski).

Kraków – bierzmowanie dziejów

Ostatnie dni wizyty w Polsce Papież spędził w Krakowie, z którym był związany przez tak wiele lat. Najpierw spotkał się z młodzieżą przy kościele na tzw. Skałce w Krakowie. Entuzjazm wśród młodych był przeogromny. Papież nie odczytał wcześniej przygotowanego przemówienia, a wygłosił zaimprowizowaną mowę. M.in. mówił: "Wy macie przynieść ku przyszłości to całe olbrzymie doświadczenie dziejów, któremu na imię »Polska«. Jest to doświadczenie trudne. Chyba jedno z trudniejszych w świecie, w Europie, w Kościele. Tego trudu nie lękajcie się!".

Pielgrzymka ta zapoczątkowała tradycję spotkań Papieża z młodzieżą pod oknem na Franciszkańskiej 3, czyli pod kurią biskupią, gdzie nocował Ojciec Święty. Papież prowadził z młodymi dialog, żartował i śpiewał.

W ostatnim dniu na krakowskich Błoniach zgromadziło się ok. 2 mln osób, aby uczestniczyć we mszy św. celebrowanej przez papieża. W homilii papież bardzo wyraźnie zaakcentował, po co przybył do Polski – aby umocnić Polaków w wierze. W homilii więc mówił o sakramencie bierzmowania:

"Pragnę wam dziś przekazać tego Ducha, ogarniając sercem z najgłębszą pokorą to wielkie »bierzmowanie dziejów«, które przeżywacie.
Więc mówię za Chrystusem samym: »Weźmijcie Ducha Świętego!« (J 20, 22).
I mówię za Apostołem: »Ducha nie gaście!« (1 Tes 5, 29).
I mówię za Apostołem: »Ducha Świętego nie zasmucajcie!« (por. Ef 4, 30).
Musicie być mocni, drodzy bracia i siostry! Musicie być mocni tą mocą, którą daje wiara! Musicie być mocni mocą wiary! Musicie być wierni! Dziś tej mocy bardziej wam potrzeba niż w jakiejkolwiek epoce dziejów. Musicie być mocni mocą nadziei, która przynosi pełną radość życia i nie dozwala zasmucać Ducha Świętego!
Musicie być mocni mocą miłości, która jest potężniejsza niż śmierć, jak to objawił św. Stanisław i błogosławiony Maksymilian Maria Kolbe".

To wydarzenie nazwane jest Bierzmowaniem dziejów.

Podsumowanie

Po papieskiej pielgrzymce Polacy poczuli się silni, przestali się bać i zdali sobie sprawę, że rządzi nimi mniejszość, a dla większości Jan Paweł II był zwiastunem Dobrej Nowiny. Rodacy niebawem mogli przekonać się, że papieskie wołanie o Ducha Świętego, który miał odnowić oblicze ziemi, zostało wysłuchane. Kilka miesięcy później nastały społeczne przemiany, które dały początek niezależnemu związkowi zawodowemu „Solidarność”.