Katecheza o Ps 85

Rzeczywiście, w hebrajskim oryginale Psalmu spotykamy wielokrotnie słowo shub oznaczające powrót wygnańców, ale również «powrót» duchowy, czyli «nawrócenie». Tak więc odrodzenie nie dotyczy tylko narodu, ale również wspólnoty wiernych, którzy przeżywali wygnanie jako karę za popełnione grzechy, a w powrocie do ojczyzny i nowej wolności dopatrywali się Bożego błogosławieństwa po tym, jak się nawrócili.

2. W strukturze Psalmu możemy wyróżnić dwie zasadnicze części. W pierwszej z nich dominuje temat «powrotu» i wszystkich jego odniesień, o których wspomnieliśmy.

Przede wszystkim gloryfikowany jest fizyczny powrót Izraela: «Panie, (...) odmieniłeś los Jakuba» (w. 2); «Odnów nas, Boże, nasz Zbawco (...). Czyż to nie Ty przywrócisz nam życie?» (ww. 5. 7). Oto cenny dar od Boga, który zechciał wyzwolić swoje dzieci z ucisku i działa, by zapewnić im pomyślność. On bowiem «miłuje wszystkie byty (...). Oszczędza wszystko, bo to wszystko Jego, Władcy, miłującego życie» (por. Mdr 11, 24. 26).

Jednakże obok tego «powrotu», który w sposób konkretny jednoczy rozproszony lud, jest jeszcze inny powrót, bardziej wewnętrzny i duchowy. Psalm poświęca mu wiele uwagi i przypisuje mu szczególne znaczenie nie tylko w odniesieniu do starożytnego Izraela, lecz również do wiernych we wszystkich epokach.

3. Podczas tego «powrotu» działa skutecznie Pan, który objawia swą miłość przebaczając niegodziwość swojemu ludowi, odpuszczając wszystkie jego grzechy, powstrzymując cały swój gniew i swą zapalczywość (por. Ps 85 [84], 3-4).

Właśnie wyzwolenie od zła, przebaczenie win oraz oczyszczenie z grzechów stwarzają nowy Lud Boży. Wyraża to wezwanie, które znalazło się również w liturgii chrześcijańskiej: «Okaż nam, Panie, łaskę swoją i daj nam swoje zbawienie» (w. 8).

Jednakże temu «powrotowi» Boga, który przebacza, powinien również towarzyszyć «powrót», czyli nawrócenie, skruszonego człowieka. Psalm mówi bowiem, że pokój i zbawienie ofiarowane są tym, «którzy się zwracają ku Niemu swym sercem» (w. 9). Kto wchodzi zdecydowanie na drogę świętości, otrzymuje dar radości, wolności i pokoju.

Wiadomo, że terminy biblijne dotyczące grzechu często mówią o pomyleniu drogi, rozminięciu się z celem i zejściu z właściwego szlaku. Nawrócenie jest właśnie «powrotem» na prostą drogę wiodącą do domu Ojca, który czeka, aby nas wziąć w swe ramiona, przebaczyć i uszczęśliwić (por. Łk 15, 11-32).

4. Przechodzimy teraz do drugiej części Psalmu (por. Ps 85 [84], 10-14), tak bardzo bliskiej tradycji chrześcijańskiej. Opisany jest w niej nowy świat, w którym łaskawość Boga i Jego wierność padają sobie w ramiona niczym osoby; i tak jak one spotykają się i całują sprawiedliwość i pokój. Prawda rozkwita, czyniąc niejako nową wiosnę, a sprawiedliwość, która w Biblii oznacza również zbawienie i świętość, wychyla się z nieba, by zagościć pośród ludzi.

Wszystkie cnoty, wcześniej wygnane z ziemi z powodu grzechu, obecnie wchodzą na nowo w dzieje i krzyżując się ze sobą, kreślą mapę świata pokoju. Miłosierdzie, prawda, sprawiedliwość i pokój stają się niejako czterema zasadniczymi punktami tej geografii ducha. Również pieśń Izajasza mówi: «Niebiosa, wysączcie z góry sprawiedliwość i niech obłoki z deszczem ją wyleją! Niechaj ziemia się otworzy, niech zbawienie wyda owoc i razem wzejdzie sprawiedliwość! Ja, Pan, jestem tego Stwórcą» (Iz 45, 8).

5. Już w II w., dzięki św. Ireneuszowi z Lyonu, słowa psalmisty odczytywano jako zapowiedź «zrodzenia Chrystusa z Dziewicy» (Adversus haereses, III, 5, 1). Albowiem przyjście Chrystusa sprawia, że rodzi się miłosierdzie, objawia się prawda, rozkwita sprawiedliwość i jaśnieje pokój.

Dlatego też Psalm, zwłaszcza w swej końcowej części, odczytywany jest przez tradycję chrześcijańską w kluczu bożonarodzeniowym. Św. Augustyn, którego słowami zakończymy nasze refleksje, w jednej ze swych mów na Boże Narodzenie interpretuje go w następujący sposób: «'Prawda wyrosła z ziemi' — Chrystus, który powiedział: 'Jam jest prawda' (J 14, 6) — narodził się z Dziewicy. 'I Prawda spojrzała z nieba', by człowiek wierząc w Tego, który urodził się, wiedział, że on jako człowiek nie sam przez się, lecz przez Boga został usprawiedliwiony. 'Prawda wyrosła z ziemi', ponieważ 'Słowo ciałem się stało' (J 1, 14). 'I sprawiedliwość spojrzała z nieba', ponieważ 'wszelki dar dobry i każda wzniosła łaska z wysoka pochodzi' (Jk 1, 17). 'Prawda wyrosła z ziemi', jako Ciało z Maryi zrodzone. 'I sprawiedliwość spojrzała z nieba', ponieważ 'nic nie może otrzymać człowiek, jeśli mu z nieba nie będzie dane' (J 3, 27)» (Wybór mów, Warszawa 1973, ATK, s. 25).

Do Polaków uczestniczących w audiencji generalnej:

W dniu dzisiejszym mija 49. rocznica aresztowania sługi Bożego kard. Stefana Wyszyńskiego, Prymasa Tysiąclecia, przez władze komunistyczne: 25 września 1953 r. — prześladowanie Kościoła.

Mówimy teraz o Psalmach. Może lepiej zilustruje to, czym są Psalmy, jeden z nich, najkrótszy, jaki jest w Psałterzu: «Boga naszego chwalcie, wszystkie ziemie, / daj Mu cześć winną, całe ludzkie plemię! / Bo litość Jego nad nami stwierdzona, / a prawda Pańska wiecznie uiszczona. / Chwała bądź Bogu w Trójcy Jedynemu, / Ojcu, Synowi, Duchowi Świętemu. / Jak od początku była, tak i ninie, / i na wiek wieków niechaj zawsze słynie».

Tak jak pamiętam z Polski, z Wadowic, z Nieszporów. Szczęść Boże!