128. Katecheza „Duchowość małżeńska"

2. Dar czci w połączeniu z miłością i czystością pomaga w całokształcie obcowania małżeńskiego zidentyfikować ów akt, w którym znaczenie oblubieńcze ciała łączy się (przynajmniej potencjalnie) ze znaczeniem rodzicielskim. Pomaga ustalić wśród wszystkich możliwych „znaków miłości” szczególne, wręcz wyjątkowe znaczenie tego aktu: jego godność i odpowiedzialną doniosłość. Stąd też poniekąd antytezą duchowości małżeńskiej jest podmiotowy brak takiej identyfikacji, związany z praktyką i mentalnością antykoncepcyjną. Jest to (poza wszystkim innym) olbrzymia strata z punktu widzenia wewnętrznej kultury człowieka. Cnota czystości małżeńskiej, a bardziej jeszcze dar czci, kształtuje duchowość małżonków w kierunku zabezpieczenia szczególnej godności tego aktu, tego „znaku miłości”, w którym prawda „mowy ciała” może być wypowiedziana tylko przy uwzględnieniu możliwości rodzicielskich. 

Odpowiedzialne rodzicielstwo – to nade wszystko zgodna z prawdą duchowa identyfikacja aktu małżeńskiego w świadomości i woli obojga małżonków, którzy w tym „znaku miłości” (przy uwzględnieniu okoliczności zewnętrznych i wewnętrznych, w szczególności biologicznych) wypowiadają swoją dojrzałą gotowość macierzyństwa i ojcostwa.

3. Dar czci przyczynia się do tego, że akt małżeński nie zostaje pomniejszony i spłycony w całokształcie małżeńskiego obcowania – że nie doznaje „spowszednienia”, że wyraża się w nim stosowna pełnia treści osobowych i etycznych. A także treści religijnych: wzgląd na majestat Stwórcy, który jest jedynym i ostatecznym źródłem życia, wzgląd na oblubieńczą miłość Odkupiciela. To wszystko stwarza i poszerza niejako wewnętrzną przestrzeń wzajemnej wolności daru, w której przejawia się w pełni oblubieńcze znaczenie męskości i kobiecości. 

Przeciwieństwem tej wolności jest wewnętrzny przymus pożądliwości, skierowany w stronę drugiego „ja” jako przedmiotu użycia. Dar czci wyzwala od tego przymusu, uwalnia od wszystkiego, w czym drugie „ja” pozostaje tylko przedmiotem użycia – umacnia wewnętrzną wolność daru.

4. Nie może się to dokonać inaczej, jak tylko poprzez głęboką identyfikację osobowej godności zarówno kobiecego, jak i męskiego „ja” we wzajemnym obcowaniu. Taka duchowa identyfikacja jest podstawowym owocem daru Ducha Świętego, który skłania człowieka do okazywania szacunku dziełom Boga. To z niej właśnie – a więc pośrednio z tego daru – czerpią swoje autentyczne znaczenie oblubieńcze te wszystkie „znaki miłości”, które stanowią osnowę trwania w jedności małżeńskiej. Jedność ta tylko w określonych okolicznościach wyraża się aktem małżeńskim – natomiast stale i na co dzień może i powinna się wyrażać różnymi „znakami miłości”. Stanowi o nich zdolność „bezinteresownego” wzruszenia drugim „ja”, ze względu na jego kobiecość, czy też – z drugiej strony – ze względu na jego męskość. 

Dar czci, którą Duch Święty wzbudza w małżonkach, posiada ogromne znaczenie dla owych „znaków miłości”, ponieważ w parze z nim idzie zdolność głębokiego upodobania i podziwu, bezinteresownej koncentracji na „widzialnym” i równocześnie „niewidzialnym” pięknie kobiecości czy męskości – wreszcie: głębokie poczucie bezinteresownego obdarowania „drugim”.

5. Wszystko to stanowi o duchowej identyfikacji tego, co męskie, co kobiece – co „cielesne”, a równocześnie osobowe. Z tej duchowej identyfikacji wyłania się poczucie zjednoczenia „przez ciało”, przy zachowaniu wewnętrznej wolności daru. Poprzez „znaki miłości” małżonkowie pomagają sobie wzajemnie trwać w zjednoczeniu, a równocześnie „znaki” te zabezpieczają w każdym z osobna ów „pokój głębi”, który jest jakby wewnętrznym rezonansem czystości, kierowanej darem czci. 

Dar niesie ze sobą głęboką i wszechstronną koncentrację na osobie – ogarnia tą koncentracją całą osobę w jej kobiecości i męskości – i w ten sposób stwarza wewnętrzny klimat osobowego zjednoczenia. Tylko w takim klimacie osobowego zjednoczenia małżonków dojrzewa prawidłowo ich rodzicielstwo – to rodzicielstwo, które określamy jako „odpowiedzialne”.

6. Encyklika Humanae vitae pozwala nam zbudować zarys duchowości małżeńskiej. Jest to ta duchowość, w której – przez uwzględnienie porządku „biologicznego”, a równocześnie na gruncie czystości wspieranej przez donum pietatis – kształtuje się wewnętrzna harmonia małżeństwa, związana z tym, co encyklika określa jako „dwoistą funkcję znaku”¹. Harmonia ta oznacza, że małżonkowie obcują ze sobą w wewnętrznej prawdzie „mowy ciała”. Encyklika Humanae vitae głosi więź nienaruszalną, jaka zachodzi pomiędzy tą „prawdą” a miłością.