Pierwsza pielgrzymka zagraniczna Jana Pawła II – Meksyk 1979 r.

Decyzja papieża o pierwszej podróży zagranicznej została ogłoszona publicznie 22 grudnia i wywołała spore obawy w Kurii rzymskiej. Jan Paweł II jako pierwszy papież odwiedził ziemię meksykańską, mierząc się z licznymi problemami Kościoła i społeczeństwa w tym rejonie.

Głównym celem wizyty papieskiej był Meksyk, z którym Stolica Apostolska nie utrzymywała relacji dyplomatycznych. Dlatego też wizyta miała charakter nieoficjalny, a papież jak każdy podróżny musiał wystąpić o wizę.
Ograniczenia wolności religijnej w Meksyku sięgały początku lat 20. XX wieku, kiedy to władze państwowe zaczęły prześladować katolików, co doprowadziły do zbrojnych walk w obronie wolności religijnej (powstanie cristeros). Krwawe prześladowania ustały i wypracowano swoiste modus vivendi między Kościołem a państwem, jednakże państwo pozostało oficjalnie antyklerykalne. Rządy na wiele dekad przejęła Partia Rewolucyjna-Instytucjonalna (początkowo: Partia Narodowo-Rewolucyjna), która straciła monopol władzy dopiero w 2000 roku.

Jednocześnie wiara katolicka wśród ludności była żywa, przyznawało się do niej 90 proc. Meksykanów. Kościół w Ameryce Łacińskiej zmagał się jednak z kryzysem po Soborze Watykańskim II, w tym z niewłaściwym rozumienie misji Kościoła, a od końca lat 60. coraz większą popularność w Ameryce Łacińskiej zyskiwała tzw. teologia wyzwolenia. Niektóry jej nurty inspirowane marksizmem chciały zbrojnie walczyć o sprawiedliwość społeczną. Symbolem tej idei stał się Chrystus z karabinem na ramieniu. Przed papieżem stanęło zadanie zmierzenia się z niezgodnym z Ewangelią rozumieniem „wyzwolenia”.
Jan Paweł II w swoją pierwszą podróż wybierał się więc do kraju o bardzo złożonej sytuacji wewnętrznej, zaproszony przez biskupów na posiedzenie CELAM (Rady Biskupów Ameryki Łacińskiej), a później także prywatnie zaproszony przez prezydenta kraju José Lópeza Portillo.

Dominikana była pierwszym krajem, do którego przybył Jan Paweł II w trakcie swej pierwszej zagranicznej podróży apostolskiej, nazwanej przez Papieża pielgrzymką wiary. Dominikana jest jednym z najbardziej katolickich krajów Ameryki Łacińskiej (katolicy stanowią tu ok. 95% ogółu mieszkańców). Za najważniejsze wydarzenie papieskiej podróży należy uznać mszę św. koncelebrowaną na placu Niepodległości. W homilii Ojciec Święty przypomniał historię ewangelizacji ziemi amerykańskiej i imiona jej pierwszych misjonarzy: Antonio Montesinos, Pedro de Cordoba, Bartolome de las Casas, którzy walczyli o prawa tubylców. Podkreślił także związek dzieła głoszenia Ewangelii z miejscem człowieka w dziele stworzenia: Głoszenia Ewangelii nie można oddzielać od postępu ludzkiego.

Pierwszego dnia w katedrze w mieście Meksyk, stolicy Meksyku, Jan Paweł II wspomniał, że o Polsce często mówi się: „Polonia Semper Fidelis”. „Chcę móc powiedzieć: Meksyk Semper fidelis! Meksyk zawsze wierny” – podkreślił, nawiązując do tradycji religijnej tego kraju.

Przybycie Jana Pawła II wywołało wybuch entuzjazmu mieszkańców, którzy tłumnie wyszli na ulice, często w kolorowych, lokalnych strojach i towarzyszyli papieżowi nawet na trasach przejazdu. Papież sam mówił, że jest „głęboko ujęty” tak serdecznym przyjęciem go przez naród meksykański.

Wielkim wyzwaniem było dla papieża przemówienie wygłoszone w czasie otwarcia obrad III Konferencji Ogólnej Episkopatów Ameryki Łacińskiej (28 stycznia). Zwracając się do uczestników Konferencji, Ojciec Święty przypomniał, że ich głównym obowiązkiem jest bycie nauczycielami prawdy: Nie ludzkiej, rozumowej prawdy, ale takiej, która pochodzi od Boga i która zawiera w sobie zasadę autentycznego wyzwolenia człowieka: «poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli» (J 8,32). „Obraz Chrystusa polityka, rewolucjonisty, wywrotowca, nie zgadza się z katechezą Kościoła” – mówił papież wyjaśniając, czym jest prawdziwe chrześcijańskie wyzwolenie i prostując błędy teologii wyzwolenia.

Podczas swego pobytu w Meksyku Jan Paweł II spotkał się z rdzenną ludnością w Oaxaca i Cuilapan. Przemawiając serdecznie do ubogiej ludności indiańskiej - „najdroższych braci” - zapewnił ich, że „Papież chce być waszym głosem, głosem tych, którzy nie mogą mówić lub są wyciszeni”.
W czasie tej wizyty nie mogło zabraknąć odwiedzin sanktuarium w Guadalupe, gdzie znajduje się otoczony niezwykłą czcią wizerunek Matki Bożej, która ukazała się w XVI wieku Indianinowi Juanowi Diego, a także wizyty w sanktuarium maryjnym w Zapopan. W tych miejscach papież zawierzył Matce Kościoła przyszłość ewangelizacji w Ameryce Łacińskiej i swoje papieskie posługiwanie.
Jan Paweł II poprzez swój przykład i słowa przywrócił i potwierdził znaczenia silnej w Meksyku pobożności ludowej.
Ojciec Święty kilkakrotnie spotkał się także z robotnikami (Guadalajara, Monterrey, uboga dzielnica Meksyku - Santa Cecilia), którzy żyją w bardzo trudnych warunkach, zagrożeni bezrobociem, często skazani na nielegalną emigrację w poszukiwaniu pracy.

Wracając do Rzymu, papież zatrzymał się w Nassau (stolicy Wysp Bahama) na krótki postój techniczny przed odlotem do Rzymu. Pomimo bardzo późnej pory spotkał się z mieszkańcami wysp Bahama. Bahamy, niegdyś kolonia brytyjska, uzyskały niepodległość w 1973 r. Najliczniejsza grupa wyznaniowa to baptyści (32%). Katolicy stanowią tu 19% ludności. Papież w swym przemówieniu nawiązał do uzyskanej niedawno niepodległości tego państwa i wyraził nadzieję, że jako naród suwerenny w rodzinie narodów będzie mieć (Wspólnota Bahama - przyp. autora) specjalny udział w życiu społeczności światowej. Żegnany przez tłumy wiernych, zgromadzonych na lotnisku, o godzinie 1.30 czasu miejscowego Jan Paweł II odleciał do Rzymu, kończąc tym samym swą pierwszą apostolską podróż poza granice Włoch.

Pierwsza pielgrzymka papieża przyczyniła się do stopniowego uporządkowania zamętu w Kościele w Ameryce Łacińskiej i prostowania błędów teologii wyzwolenia. Meksykanie przyjęli Jana Pawła II niezwykle serdecznie. Do dziś wielu mieszkańców tego kraju ma wielkie nabożeństwo do papieża z Polski. Łącznie Jan Paweł II odwiedził ten kraju 5 razy w trakcie swojego pontyfikatu. Stosunki dyplomatyczne między Stolicą Apostolską a Meksykiem zostały wznowione w 1992 roku.

Jan Paweł II w momencie konklawe znał język hiszpański w sposób bierny – uczył się go, przygotowując pracę doktorską w Rzymie na temat dzieł hiszpańskiego św. Jana od Krzyża. Jednakże nie miał praktyki w mówieniu. Trzy miesiące przed podróżą za ocean postanowił podszkolić język, by móc wygłaszać przemówienia i homilie w języku ludzi, do których przybywa. Ale jak to zrobić w natłoku obowiązków?
Papież poprosił o pomoc hiszpańskiego księdza mieszkającego w Rzymie Joaquína Alonso. - Przez blisko trzy miesiące, niemal codziennie jadłem z papieżem śniadanie lub obiad. Mówiłem do niego po hiszpańsku – wspominał ks. Alonso. Jan Paweł II czytał na głos przy stole napisane po hiszpańsku przemówienia, a ks. Alonso poprawiał jego akcent i wymowę.
Nauka okazała się efektywna, gdyż w czasie swojej I pielgrzymki zagranicznej papież mógł porozumiewać się w języku. hiszpańskim.

W czasie wizyty w Meksyku Jan Paweł II spotkał się także z tamtejszą Polonią. Mówił o bliskości i więzi duchowej między Meksykanami i Polakami, chociażby poprzez podobieństwo losów, cierpienie za wiarę czy nabożeństwo do Matki Bożej. Przemówienia można posłuchać na naszym portalu.

W czasie pielgrzymki w 1979 r. Meksykanie umówili się, że gdy Jan Paweł II będzie wylatywał, zabiorą ze sobą lusterka i skierują je ku niebu, odbijając światło słoneczne i pozdrawiając w ten sposób Papieża. Ten gest „lusterek ku niebu” (hiszp. los espejos hacia el cielo) powtarzali także podczas kolejnych wizyt Jana Pawła II w ich kraju.
Meksykańscy wierni powtórzyli ten gest także w południe 27 kwietnia 2014 r., w dniu kanonizacji św. Jana Pawła II w Watykanie.