Przemówienie do Papieskiej Akademii Nauk

Accademia dei Lincei została założona w Rzymie w 1603 r. przez Federica Cesiego przy poparciu papieża Klemensa VIII. W 1847 r. Pius IX reaktywował Akademię, zaś w 1936 r. papież Pius XI gruntownie ją zreformował. Jej historia związana jest z dziejami wielu innych akademii nauk na całym świecie. Z radością witam prezesów i przedstawicieli tych instytucji, którzy zechcieli wziąć udział w niniejszym spotkaniu, a zwłaszcza prezesa Accademia dei Lincei.

Z wdzięcznością wspominam nasze liczne spotkania w ciągu ostatnich dwudziestu pięciu lat. Dały mi one sposobność wyrażenia głębokiego uznania dla tych, którzy pracują w różnych dziedzinach nauki. Uważnie wsłuchiwałem się w wasze słowa, dzieliłem wasze troski i rozważałem wasze sugestie. Zachęcając was do dalszej pracy, zwracałem uwagę na to, że w poszukiwaniu prawdy zawsze jest obecny wymiar duchowy. Mówiłem też, że badania naukowe winny mieć na celu wspólne dobro społeczeństwa oraz integralny rozwój poszczególnych jego członków.

Kościół wobec badań naukowych

Nasze spotkania pozwoliły mi również jaśniej przedstawić istotne aspekty nauczania i życia Kościoła w odniesieniu do badań naukowych. Łączy nas wspólne pragnienie przezwyciężania nieporozumień, a bardziej jeszcze, by oświecała nas jedyna Prawda, która rządzi światem i kieruje życiem wszystkich ludzi. Coraz bardziej utwierdzam się w przekonaniu, że prawda naukowa, która ze swej natury należy do Prawdy Bożej, może dopomóc filozofii i teologii w pełniejszym rozumieniu osoby ludzkiej oraz Bożego Objawienia na temat człowieka — pełnego i doskonałego Objawienia w Jezusie Chrystusie. Wraz z całym Kościołem wyrażam głęboką wdzięczność za to ważne wzajemne ubogacanie się w poszukiwaniu prawdy i dobra całej ludzkości.

Tajemnica życia

Dwa tematy, które wybraliście na wasze spotkanie, dotyczą nauki o życiu, a w szczególności samej natury życia ludzkiego. Pierwszy temat: «Umysł, mózg i wychowanie», zwraca uwagę na złożoność ludzkiego życia oraz jego nadrzędność wobec innych form życia. Neurologia i neurofizjologia, dzięki badaniom nad chemicznymi i biologicznymi procesami zachodzącymi w mózgu, przyczyniają się w dużym stopniu do zrozumienia jego działania. Jednakże badania nad ludzkim umysłem znacznie wykraczają poza dające się łatwo zaobserwować dane, którymi zajmuje się neurologia. Wiedza o osobie ludzkiej nie pochodzi wyłącznie z obserwacji i analizy naukowej, lecz również z połączenia badań empirycznych i refleksyjnego myślenia.

Sami naukowcy zajmujący się badaniami nad ludzkim umysłem dostrzegają obecność tajemnicy o wymiarze duchowym, która wykracza poza fizjologię mózgu i zdaje się kierować wszystkimi naszymi działaniami, które podejmujemy jako istoty wolne i autonomiczne, zdolne do odpowiedzialności i miłości, obdarzone godnością. Świadczy o tym fakt, że postanowiliście rozszerzyć wasze badania naukowe i włączyć w ich zakres różne aspekty uczenia się i nauczania, będące działaniami typowo ludzkimi. Z tego względu wasze rozważania nie koncentrują się tylko na życiu biologicznym, wspólnym wszystkim istotom żywym, ale także na interpretacyjnym i wartościującym działaniu ludzkiego umysłu.

Współcześni naukowcy często uznają konieczność rozróżniania między umysłem i mózgiem, czy też między osobą kierującą się wolną wolą a czynnikami biologicznymi, które wspomagają działanie jej intelektu oraz zdolności do uczenia się. W tym rozróżnieniu, które niekoniecznie oznacza rozdział, możemy dostrzec fundament wymiaru duchowego, właściwego osobie ludzkiej, ukazanego w Objawieniu biblijnym jako szczególna więź z Bogiem Stworzycielem (por. Rdz 2, 7), na którego obraz i podobieństwo został stworzony każdy człowiek (por. Rdz 1, 26-27).

Nowe metody terapii

Drugi temat waszego spotkania to: «Komórki macierzyste — technologia oraz nowe metody terapii». Badania w tej dziedzinie nabrały — co zrozumiałe — większego znaczenia w ostatnich latach, bowiem dają one nadzieję na leczenie chorób dotykających wiele osób. Mówiłem już przy innych okazjach, że komórki macierzyste wykorzystywane dla celów doświadczalnych bądź w leczeniu nie mogą pochodzić z tkanek ludzkich embrionów. Zachęcałem natomiast do badań nad tkanką osób dorosłych bądź zbędną tkanką tworzącą się podczas normalnego rozwoju płodu. Każda forma terapii mająca za cel ratowanie życia ludzkiego, lecz oparta na unicestwianiu życia człowieka w fazie embrionalnej, jest sprzeczna z logiką i moralnością, podobnie jak uzyskiwanie ludzkich embrionów, przeznaczonych — pośrednio bądź bezpośrednio — do eksperymentów czy ewentualnego uśmiercenia.

Drodzy przyjaciele, przyjmijcie moje podziękowania za waszą cenną pomoc. Niech Boże błogosławieństwo spocznie na was i na waszych rodzinach. Niech wasza praca naukowa przynosi obfite owoce, a działalność Papieskiej Akademii Nauk nadal przyczynia się do poznawania prawdy oraz do rozwoju wszystkich narodów.